Bajonna / Bayonne

Bajonna / Bayonne - to miasto i gmina (ok. 40 tys. mieszkańców) we Francji, w regionie Nowa Akwitania, blisko granicy z Hiszpanią, w tradycyjnej baskijskiej prowincji Lapurdi (Labourd), po baskijsku nazywane Baiona, 770 km na południowy zachód od Paryża, 183 km na południowy zachód od Bordeaux, kilka kilometrów od wybrzeża Zatoki Biskajskiej. Bajonna jest głównym miastem francuskiego Kraju Basków; wraz z Anglet oraz Biarritz , słynną nadmorską miejscowością turystyczną na wybrzeżu, i dwiema innymi gminami, tworzyły obszar miejski zwany do 2010 roku Communauté d'agglomération de Bayonne-Anglet-Biarritz (BAB), poźniej Agglomération Côte Basque-Adour (od nazwy rzeki Adour), a obecnie stanowiący część tzw. Communauté d'agglomération du Pays Basque (➤ mapka)(➤ mapka)

W III wieku rejon dzisiejszej Bajonny był miejscem rzymskiego obozu wojskowego zwanego Lapurdum. W IX wieku dotarli tu Wikingowie, którzy opanowali region i zbudowali port. Od 1151 roku do połowy XV wieku cały region Akwitanii był podporządkowany królom Anglii; pod koniec wojny stuletniej został opanowany przez króla francuskiego, Karola VII. W XVI wieku, po okresie, gdy Bajonna na skutek zmiany naturalnego biegu rzeki Adour była pozbawiona dostępu do morza, przekopano na rzece kanał, dzięki czemu miasto odzyskało znaczenie jako strategiczny port w pobliżu granicy hiszpańskiej. W XVII wieku Vauban zbudował w Bajonnie cytadelę oraz otoczył miasto murami obronnymi, które odegrały istotną rolę m.in. podczas wojen napoleońskich.

W XIX wieku Bajonna straciła nieco na znaczeniu, pozostała jednak ważnym ośrodkiem handlowym; stała się też ośrodkiem przemysłu zbrojeniowego (od nazwy miasta pochodzi francuska nazwa bagnetu - baïonnette). Pozostała też jednym z wybitnych centrów produkcji czekolady - którą to umiejętność przywieźli do miasta Żydzi, uciekający od połowy XVI wieku z Hiszpanii przed prześladowaniami Inkwizycji (poza czekoladą słynnym specjałem Bajonny jest szynka). Bajonna była też miejscem, do którego zmierzali w XX wieku uchodźcy baskijscy z Hiszpanii represjonowani przez reżim generała Franco i pozostaje jednym z najważniejszych ośrodków baskijskiego regionalizmu - wyraźnie widocznego również dziś choćby w języku, którym posługuje się na codzień część mieszkańców miasta, w napisach na murach, flagach i utrzymanych w narodowych barwach - czerwonym i zielonym - okiennicach domów.

Bajonna leży nad rzeką Adour i jej dopływem - Nive . Za centrum miasta uważany jest Place de la Liberte , ze stojącym przy nim ratuszem, położony tuż przy ujściu Nive do Adour. Most Saint-Esprit prowadzi na prawy brzeg Adour, gdzie leży przedmieście Saint-Esprit, z dworcem kolejowym i cytadelą (niedostępną dla turystów).

Rzeka Nide dzieli Bajonnę na dwie części - Le Grand Bayonne i Le Petit Bayonne, połączone pięcioma mostami; obie części otaczają dobrze zachowane mury obronne z ogromnymi bastionami: Le Grand Bayonne od zachodu i południa, Le Petit Bayonne od południa i wschodu. Na lewym brzegu Adour - w obrębie Le Grand Bayonne - głównym zabytkiem jest katedra ; częśc ulic wokół katedry jest wyłączona z ruchu samochodowego. Prawy brzeg Nive to Le Petit Bayonne. Bedąc tam warto pamiętać o dwóch muzeach - Musée Bonnat (5, rue Jacques Lafitte), zwanego tak od nazwiska Léona Bonnata (1833-1922), urodzonego w Bajonnie malarza i kolekcjonera, z jedną z najlepszych w południowo-zachodniej Freancji kolekcją malarstwa (m.in. Sandro Botticelli, El Greco, Francisco Goya, Edgar Degas), oraz bardzo intersującym Muzeum Baskijskim (Musée Basque , 37 quai des Corsaires), otwartym w 1922 roku muzeum etnograficznym poświęconym Baskom i Krajowi Basków.

Późnogotycka katedra w Bajonnie (Cathédrale Sainte-Marie de Bayonne), z dwiema wysokimi na ponad 80 m wieżami w zachodniej fasadzie, uchodząca za główny zabytek miasta, powstała w latach 1213-1544 (choć jej wieża północna została dobudowana dopiero w XIX wieku). Budowana początkowo jeszcze za panowania królów angielskich, częściowo była wzorowana na katedrach w Szampanii. Ma trzy nawy; od obu stron, południowej i północnej, dobudowane zostały do niej w różnych okresach kaplice. Za szczególnie interesujące uważa się krużganki (przylegające do katedry od strony południowej (wejście od Place Pasteur), datowane na XIV wiek (według niektóryh źródeł na XIII wiek). Warto zwrócić uwagę na podwójny portal w zakrystii z XIII wieku oraz na witraże w nawie główniej i w kaplicach (XVII wiek).