Graz

Miasto uniwersyteckie (liczące prawie 300 tys. mieszkańców) w Austrii, położone ok. 150 km na południowy zachód od Wiednia nad rzeką Murą (➤ mapka)(➤ mapka). Graz, drugie pod względem liczby mieszkańców miasto Austrii i stolica Styrii, jest ważnym ośrodkiem turystycznym, znanym z licznych zabytków (całe Stare Miasto w Grazu i zamek Eggenberg zostały wpisane w 2010 roku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO) i interesujących muzeów.

Graz leży na wysokości 353 m n.p.m. na obu brzegach rzeki Mury, w miejscu, gdzie kończy się przełom tej rzeki przez Góry Grazu (zwane też Wyżyną Grazu) i gdzie wpływa ona do Kotliny Grazu. Pierwsze wzmianki o Grazu pochodzą z pierwszej połowy XII wieku. Od 1379 roku miasto było siedzibą Hasburgów, aż do 1619 roku, gdy dwór Habsburgów został przeniesiony do Wiednia. W okresie napoleońskim Graz był kilkakrotnie okupowany przez Francuzów. Wiek XIX był okresem szybkiego rozwoju miasta, które jednak straciło na znaczeniu po pierwszej wojnie światowej. Dziś Graz jest stolicą Styrii i ważnym ośrodkiem naukowym i kulturalnym.
Za główne atrakcje turystyczne historycznego centrum Grazu uchodzą pozostałości twierdzy Schlossberg na wzórzu zamkowym oraz położone u stóp tego wzgórza, na południe od niego, w większości na wschodnim brzegu Mury , Stare Miasto, otaczające główny plac Grazu, Hauptplatz . Wschodnią granicę Starego Miasta stanowi kompleks czterech budowli znany jako tzw. korona Grazu, obejmujący m.in. tzw. Zamek i katedrę św. Idziego . Na południowy wschód od wzgórza zamkowego rozciąga się Stadtpark - otwarty w 1873 roku największy park Grazu, z przestrzenią wystawową, pawilonem muzycznym, fontanną i klkoma pomnikami przyrody.

Za główną ulicę Starego Miasta uważa się ulicę Herrengasse , przy której stoi m.in. XVI wieczny renesansowy budynek znany jako Grazer Landhaus oraz kościół parafialny Stadtpfarrkirche zum Heiligen Blut . Marker oznacza Sporgasse - jedną z najstarszych ulic miasta, z godnymi uwagi fasadami stojących przy niej budynków pochodzących z różnych okresów historii, a marker - Hofgasse, ulicę, którą można dojść do korony Grazu. Warto też zobaczyć okolice Franziskanerplatz oraz rejon Joanneumsviertel , z głównym gmachem Universalmuseum Joanneum, najstarszym i dugim co do wielkości (po Kunsthistorisches Museum w Wiedniu) muzeum w Austrii, eksponującym łącznie ponad 4,5 miliona obiektów (więcej informacji o zabytkach i atrakcjach turystycznych Starego Miasta, zob. Centrum). Szczególną atrakcją w Grazu jest Murinsel - sztuczna, pływająca wyspa w kształcie muszli, zaprojektowana przez nowojorskiego artystę Vito Acconciego i zbudowana w 2002 roku w związku z przyznaniem Grazowi tytułu Europejskiej Stolicy Kultury w 2003 roku.


Twierdza Schlossberg, położona na wzórzu zamkowym, funkcjonowała jako budowla militarna od pierwszej połowy XII wieku aż do 1809 roku, gdy - niezdobyta przez wojska napoleońskie - została jednak po zawarciu pokoju wysadzona w powietrze.

Zachowane do dziś pozostałości twierdzy obejmują m.in. dzwonnicę (Glockenturm ) o wysokości 34 metrów zbudowaną w 1588 roku na zlecenie arcyksięcia Karola II i pochodzącą z XIII wieku wieżę zegarową (Uhrturm ) odkupione przez mieszkańców Grazu, oraz fragmenty innych zabudowań i infrastruktury twierdzy, m.in. tzw. Wielką Cysternę (Die große Zisterne) - zbudowany w połowie XVI zbiornik wodny o objętości 900 tys. litrów, Türkenbrunnen - pochodzącą z tego samego okresu głęboką na prawie 100 m studnię mającą zaopatrywać twierdzę w wodę w przypadkach dłuższego oblężenia, i wiele innych. Marker oznacza rzeźbę znaną jako Hackher-Löwe, upamiętniającą pomnik Franza Hackhera, który w 1809 roku skutecznie bronił twierdzy przez wojskami Napoleona (oryginał rzeźby autorstwa Otto Jarla powstał w 1909 roku, ale został przetopiony w 1943 roku, a w 1965 roku zastąpiony repliką autorstwa Wilhelma Gössera).

Na wzgórze zamkowe można wejść pieszo (ścieżki, schody) albo wjechać kolejką Schlossbergbahn, której dolna stacja oznaczona jest markerem , a górna markerem . Z wielu miejsc na wzgórzu zamkowym rozciągają się spektakularne widoki na Graz i okolice.

Tzw. korona miasta Graz, położona u stóp wzgórza zamkowego na wschodnich obrzeżach Starego Miasta, składa się z czterech budynków. Markerem oznaczona jest późnogotycka katedra św. Idziego (Domkirche St. Ägidius), zbudowany w XV wieku za czasów Fryderyka III. Świątynia była pierwotnie kościołem dworskim władców Świętego Cesarstwa Niemieckiego, w latach 1577-1773 pełniła funkcję kościoła zakonu jezuitów, a w 1786 roku, gdy Graz stał się siedzibą biskupstwa, została podniesiona do rangi kościoła katedralnego. W wielokrotnie przebudowywanym wnętrzu warto zwrócić uwagę na liczne dzieła sztuki z różnych okresów historii kościoła. Obok katedry stoi XVII-wieczny kościół św. Katarzyny z mauzoleum Habsburgów, miejscem pochówku Ferdynanda II.

Zamek w Grazu (Grazer Burg) był rezydencją Habsburgów od 1379 do 1619 roku; dziś jest siedzibą rządu kraju związkowego Styrii. Słynie z podwójnych spiralnych schodów (Doppelwendeltreppe), zbudowanych w latach 1499-1500 i uchodzących za jeden z najważniejszych przykładów architektury tego typu w Europie. Marker oznacza Domherrenhof - XVI-wieczny pałac miejski z godnym uwagi późnobarokowym portalem, należący pierwotnie do kolegium jezuickiego w Grazu.


Za centrum i najważniejszy plac Grazu uchodzi nieregularny Hauptplatz położony na południe od wzgórza zamkowego. Południowo-wschodnią pierzeję placu stanowi neoklasycystyczny ratusz (Rathaus der Stadt Graz), zbudowany pod koniec XIX wieku w miejscu wcześniejszego ratusza o historii sięgającej początków tego stulecia. Dziś jest to siedziba władz miasta. Na środku placu znajduje się Fontanna Arcyksięcia Jana (Erzherzog-Johann-Brunnen) autorstwa Franza Pönningera z Wiednia, odsłonięta w 1878 roku. W czterech rogach metalowej podstawy fontanny znajdują się cztery kobiece posągi będące alegoriami czterech rzek: Mury (Mur), Anizy (Enns), Drawy (Drau) i Sanny (Sann).

Z północnego krańca placu na północny wschód wybiega wspomniana już wyżej ulica Sporgasse , od której po ok. 150 m odchodzi w prawo ulica Hofgasse prowadząca w stronę korony Grazu.

Za najważniejszą ulicę Starego Miasta uważa się jednak ulicę Herrengasse , prowadzącą w kierunku południowo-wschodnim, do placu Jakominiplatz będącego ważnym węzłem komunikacyjnym Grazu. Przy Herrengasse stoi Grazer Landhaus - pałac miejski zbudowany w latach 1527-1531 jako pierwszy renesansowy budynek w Grazu z arkadowym dziedzińcem, uważany za jedną z najważniejszych budowli renesansowych w Europie Środkowej. Jedno z pomieszczeń w pałacu pełni dziś funkcję sali posiedzeń parlamentu Styrii, zaś dziedziniec jest często sceną różnego rodaju imprez kulturalnych. Markerem oznaczona jest mieszcząca się w budynku pochodzącym z końca pierwszej połowy XVII wieku, uważana przez wielu za największą atrakcję Grazu Państwowa Zbrojownia (Landesarsenal) z największą na świecie (ok. 32 tys. eksponatów) kolekcją historycznej broni. Nieco dalej na południowy wschód, po przeciwnej stronie ulicy, stoi kościół parafialny Stadtpfarrkirche zum Heiligen Blut , główny kościół parafialny w Grazu.

Wspomniane przed chwilą muzeum (zbrojownia) jest oddziałem Universalmuseum Joanneum. Oprócz zbrojowni należą do niego m.in. niezwykły pod względem architektonicznym budynek wystawienniczy Kunsthaus Graz wybudowany z okazji przyznania Grazowi tytułu europejskiej Stolicy Kultury w 2003 roku, tzw. Neue Galerie oraz Muzeum Historii Naturalnej (Naturkundemuseum ) położone w rejonie Joanneumsviertel, a także tzw. Alte Galerie w zamku Eggenberg, o którym będzie mowa niżej. Marker oznacza miejskie muzeum historyczne (Grazer Museum) mieszczące się w barokowym pałacu, w którym w 1863 roku urodził się austriacki następca tronu Franciszek Ferdynand Habsburg zastrzelony w 1914 roku w Sarajewie przez zamachowca.

Przy Placu Franciszkańskim (Franziskanerplatz wznosi się gotycki kościół (Franziskanerkirche ) z wysoką wieżą. Po przeciwnej, zachodniej stronie Mury, znajduje się klasztor Minorytów z barokowym kościołem Mariahilferkirche .


Nieco dalej od centrum Grazu znajdują się trzy godne uwagi zabytki sakralne: zbudowany przez dominikanów na początku XVII wieku kościół św. Andrzeja Apostoła (Pfarrkirche St. Andrä ), pochodzący z końca XIX wieku neogotycki kościół znany jako Herz-Jesu-Kirche , najwyższy budynek w Grazu (z wysoką na 110 m, trzecią co do wysokości wieżą kościelną w Austrii), oraz barokowa XVIII-wieczna Basilika Mariatrost , jedno z najważniejszych miejsc pielgrzymkowych w Styrii.

Markerem oznaczony jest Schloss Eggenberg, uważany za najważniejszy barokowy zespół zamkowy w Styrii. Historia zamku sięga Średniowiecza. Rozbudowany w pierwszej połowie XVII wieku, otoczony parkiem, słynący z 24 reprezentacyjnych wnętrz z oryginalnym wyposażeniem z XVII i XVIII wieku oraz bogatych zbiorów sztuki (tzw. Stara Galeria - Alte Galerie Graz), jest odwiedzany corocznie przez ponad milion osób.