Uwaga. Stosujemy pliki cookies. Więcej informacji.

Sümela (monaster)

Turcja, Trabzon (➤ mapka)(➤ mapka)
Monaster Sümela - to nieczynny męski klasztor prawosławny położony w Turcji, w regionie Morza Czarnego, w pobliżu miasta Maçka , w prowincji Trabzon, 35 km na południe od miasta Trabzon (dawnego Trapezuntu ), w parku narodowym Altındere, na zboczu góry Melá, na wysokości ok. 1200 m n.p.m. (➤ mapka)(➤ mapka). Monaster pełnił niegdyś ważną rolę jako ośrodek religijny i kulturalny greckiego prawosławia w Anatolii, będąc jednym z najważniejszych celów pielgrzymek. Poważnie zniszczony podczas wojny grecko-tureckiej w latach 1921-1923, nie został jeszcze w pełni odrestaurowany. Ze względu na znaczenie historyczne, a także ze względu na malownicze położenie, jest jedną z najważniejszych atrakcji turystycznych regionu. Dojazd: dolmuszem z Trabzonu.

SÜMELA
widok na klasztor z wejścia
fot. ALWW
Większość źródeł, w tym strona Unesco, podaje, że początki klasztoru, po turecku zwanego Sümela Manastırı, a po grecku Μονή Παναγίας Σουμελά, sięgają IV wieku, kiedy to, za panowania Teodozjusza Wielkiego (347-395), dwaj greccy mnisi, Barnaba i jego siostrzeniec Sofroniusz, znalazłszy w górskiej grocie cudowną, przypisywaną św. Łukaszowi ikonę Matki Bożej, zbudowali we wskazanym w ten sposób miejscu pierwsze dwa pomieszczenia klasztorne. Za Justyniana Wielkiego (483-565), z polecenia Belizariusza, wybitnego dowódcy wojskowego cesarstwa, klasztor miał zostać przebudowany i powiększony.

Czy najwcześniejsza historia monasteru dokładnie tak przebiegała, nie wszystkie źródła są zgodne. Pewne jest jednak, że funkcjonował jako ważne centrum religijne i kulturalne co najmniej od czasów Komnenów, jednej z ostatnich dynastii panujących w Cesarstwie Bizantyjskim, a później w Cesarstwie Trapezuntu: przez Aleksego III Komnena (1338-1390) został odtworzony z pozostałości po zniszczeniach, jakim uległ wcześniej (w połowie VII wieku), przebudowany, znacznie powiększony, bogato wyposażony i systematycznie finansowany; równie przychylny dla klasztoru był syn Aleksego III, kolejny cesarz Trapezuntu, Manuel III Wielki (1364-1417).

SÜMELA
schody wewnętrzne, po lewej odrestaurowany budynek biblioteki
fot. ALWW
Monaster, w czasach Komnenów jedno z najważniejszych centrów greckiego prawosławia w Anatolii, nie stracił na znaczeniu również po upadku Konstantynopola, zachowując w Imperium Osmańskim przywileje uzyskane wcześniej od władców bizantyjskich. Pozostawał pod ochroną sułtana, najpierw Mehmeda II (1432-1481), później jego następców. Był w dalszym ciągu rozbudowywany, gromadził cenne dary otrzymywane od wiernych, stał się celem pielgrzymek i podróży, odwiedzanym również przez licznych podróżników z zagranicy. W XIX wieku monaster został kolejny raz rozbudowany - w szczególności powstał w 1840 roku duży zewnętrzny pięciopiętrowy budynek mieszczący cele mnichów oraz pokoje gościnne, wychodzący na dolinę Altındere, dobrze widoczny ze ścieżki do klasztoru.

SÜMELA
fragment fresku
fot. ALWW
Upadek monasteru nastąpił dopiero w pierwszej połowie XX wieku, w wyniku wojny grecko-tureckiej w latach w latach 1919–1922, zakończonej traktatem w Lozannie i grecko-tureckiej umowie o wymianie ludności. Na mocy tej umowy Grecy zostali zmuszeni do opuszczenia Anatolii i Pontu; w 1923 roku mnisi greccy opuścili monaster, by przenieść się do klasztoru na terenie Grecji. Zabudowania klasztorne, częściowo zniszczone w 1923 roku w pożarze (wywołanym przez samych mnichów, którym nie pozwolono na zabranie niczego z klasztoru), opustoszałe, nie zabezpieczone, ulegały przez lata stopniowej dewastacji; w szczególności zniszczeniom uległy pochodzące z różnych okresów freski, stanowiące cenny zabytek kultury, a także jedną z głównych atrakcji turystycznych monasteru. W ostatnich latach sytuacja podobno zczęła się zmieniać: rząd turecki wyasygnował środki na restaurację zabytku, który ponadto zaczyna odzyskiwać znaczenie religijne: w 2010 roku, 15 sierpnia, w Dniu Zaśnięcia Matki Bożej, za zgodą władz tureckich odprawiona została na terenie monasteru przez patriarchę konstantynopolitańskiego Bartłomieja pierwsza od 1923 roku liturgia prawosławna. Rośnie też podobno liczba pielgrzymów, przybywających głównie z Grecji i z Rosji.


SÜMELA
widok z ścieżki w kierunku monasteru
fot. ALWW
Do monasteru dochodzi się prowadzącą przez las ścieżką, z której można podziwiać malownicze położenie samego klasztoru przyklejonego do stromego skalnego zbocza góry Melá oraz otoczenie doliny Altındere. Droga prowadzi wzdłuż akweduktu doprowadzającego wodę do klasztoru; ostatni odcinek - to wąskie strome schody prowadzące do wejścia, skąd schodzi się, obok odrestaurowanej biblioteki klasztornej, na wewnętrzny dziedziniec. Centrum kompleksu stanowi kościół wbudowany w grotę w zboczu góry oraz przylegające do niego kaplice (w jednej z tych kaplic przechowywana była cudowna ikona Matki Bożej, z konieczności pozostawiona przez mnichów opuszczających klasztor w 1923 roku, lecz podobno później wykradziona i przeniesiona do jednego z monasterów na terenie Grecji).

SÜMELA
freski na wewnętrznej ścianie kościoła, w środku wizerunek Matki Bożej
fot. ALWW
Za najcenniejszy zabytek monasteru Sümela uchodzą freski, których głównym tematem jest historia życia Chrystusa i Matki Bożej; pokrywają one zewnetrzne i wewnętrzne ściany kościoła oraz ściany kaplic. Najstarsze z nich pochodzą z XIII i XIV wieku, z czasów Aleksego III Komnena, ale były też malowane później w różnych okresach, aż do XVIII wieku. Niektóre są zachowane dość dobrze, inne - bardzo zniszczone.


Galeria zdjęć

SÜMELA
widok na klasztor z wejścia
fot. ALW
SÜMELA
kościół
fot. ALW
SÜMELA
dziedziniec klasztoru
fot. ALW
SÜMELA
dziedziniec klasztoru
fot. ALW

SÜMELA
freski na wewnętrznej ścianie kościoła, w środku wizerunek Matki Bożej
fot. ALW
SÜMELA
freski
fot. ALW
SÜMELA
freski, fragment kopuły
fot. ALW
SÜMELA
droga do klasztoru, ostatni odcinek wzdłuż akweduktu
fot. ALW

SÜMELA
freski, uszkodzone twarze apostołów
fot. ALW
SÜMELA
freski, zbliżenie
fot. ALW
SÜMELA
święte źródło na terenie monasteru
fot. ALW
SÜMELA
otoczenie klasztoru, widok ze ścieżki
fot. ALW

SÜMELA
fragment fresku
fot. ALW
SÜMELA
otoczenie klasztoru, widok ze ścieżki
fot. ALW
SÜMELA
droga do klasztoru
fot. ALW
SÜMELA
droga do klasztoru
fot. ALW